سفر به بزرگ‌ترین ایستگاه استارتاپی جهان

در منطقه 13 پاریس همه به نام اینجا را می‌شناسند. در شهری که رهگذرها معمولا حوصله‌ آدرس دادن به غریبه‌ها، ‌به‌خصوص گردشگران را ندارند، «ایستگاه اف» یا به قول فرانسوی‌ها «استاسیون اف» به اندازه رود سن و ایستگاه متروی مرکزی شهر مشهور است. فرانسوی‌ها خیز برداشته‌اند تا اینجا سیلیکون ولی جدیدی در جهان باشد و بار دیگر ثابت کنند که سیلیکون‌ولی فقط در کالیفرنیا نیست. مصاحبه پیش از عید با رکسانا ورزا، رئیس ایرانی ایستگاه اف که اکنون بزرگ‌ترین مجتمع استارتاپی جهان است، ما را به پاریس کشاند تا یکی از هسته‌های اصلی آنچه را امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهور فرانسه مسیر رسیدن به «ملت استارتاپی» خوانده از نزدیک ببینیم. اینجا تا همین چند سال قبل ایستگاه قدیمی و متروکه تعمیر قطار بود اما حالا بزرگ‌ترین محل گردآوری استارتاپ‌های جهان و محل فراهم کردن تمام امکاناتی است که به آن نیاز دارند.  واکاوی آنچه در این سازمان بزرگ خصوصی می‌گذرد، با تمام زیر و بم‌ها و جزئیاتش به واسطه همراهی رکسانا ورزا، رئیس ایرانی «ایستگاه اف» محقق شد. برخلاف تصور رایج درباره محیط‌های استارتاپی دسترسی به این مجتمع و ورود به بخش‌های حساس آن اصلا آسان نیست. ما برخلاف تورهای رایج و کوتاه توانستیم چند ساعتی را در بخش‌های اختصاصی پشت سر بگذاریم و با بازدید از شتاب‌دهنده‌های مهمی مانند اپل، فیسبوک و گوگل با برخی از استارتاپ‌های شاخص مجموعه هم گفت‌وگو کنیم. این گزارش اولین مورد از مجموعه گزارش‌هایی برای آشنایی با راهکارهای فرانسه برای استارتاپ‌هاست. گزارش‌های بعدی درباره جزئیات فعالیت شتاب‌دهنده‌ها و آشنایی با برخی استارتاپ‌های شاخص در این مجتمع به‌زودی در صفحه دانش و فناوری منتشر می‌شود.

مرکز جدید بازدیدهای دیپلماتیک

هرچند ایستگاه اف همین الان هم از حدود هزار استارتاپ در آن واحد پذیرایی می‌کند اما فرانسوی‌ها برنامه‌های مفصلی برای پیشرفت و توسعه آن دارند تا به قول ماکرون، فرانسه آینده را اقتصاد استارتاپی بسازد.  استیشن اف، یکی از مهم‌ترین مراکز این روزهای فرانسه است؛ ‌آن‌قدر مهم که آن را چه از لحاظ طول و عرض و چه از نظر اهمیت استراتژیک با برج ایفل مقایسه می‌کنند. با وجود عمومی بودن برخی محیط‌ها، تدابیر امنیتی خاصی برای بخش‌های غیرعمومی وجود دارد. در دنیای جدید، خلاقیت، نوآوری و استارتاپ‌ها حرف اول را در اقتصاد می‌زنند؛ به همین‌خاطر وجود نیروهای امنیتی ویژه که در شلوغی و رفت‌وآمدها بسیار همه‌‌چیز را زیرنظر داشتند به‌نظر غیرطبیعی نمی‌آمد. رفت‌وآمد بدون کارت شناسایی ویژه ایستگاه اف در این مجتمع تقریبا غیرممکن است. کارت‌های شناسایی هم براساس نوع‌شان سطح دسترسی مختلفی برای باز کردن در بخش‌ها دارند.
چرا ایستگاه اف مهم است؟

فرانسه یکی از گردشگرپذیرترین کشورهای دنیاست و شاید اگر کشور دیگری بود زندگی را با همین گردشگرها و درآمد حاصل از آن پشت‌سر می‌گذاشت. فقط در سال2017 بیشتر از 89میلیون گردشگر از این کشور بازدید کرد‌ه‌اند. با وجود این، امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهوری جوان فرانسه خوب می‌داند اقتصاد آینده‌ کشورش را کسب و کارهای نوپا یا استارتاپ‌ها می‌گردانند. او به‌دنبال این است که شاخه جدیدی به درخت درآمدهای اقتصادی کشورش اضافه کند. اقتصاد استارتاپی در کنار صادرات محصولات فرانسوی، گردشگری و خودروسازی قرار است جایگاه ویژه‌ای داشته باشد. بازدید گاه‌وبیگاه امانوئل ماکرون و همسرش «بریجیت»‌ از ایستگاه اف، گپ‌وگفت‌های مفصل‌شان با جوان‌ها، استارتاپ‌ها و مدیران این فضای استارتاپی بزرگ فرانسه باعث شده اینجا به یک نقطه مهم تبدیل شود. اهمیت استارتاپ‌ها در جهان آنقدر زیادشده که روسای جمهور، نخست‌وزیران و مقامات ارشد کشورها در سفر به پاریس و دیدارهای رسمی به جز ادای احترام به یادبود جانباختگان فرانسه در طاق پیروزی، ایستگاه اف را نیز جزو مقاصد اصلی بازدیدشان قرار می‌دهند. امانوئل ماکرون بارها در سخنرانی‌هایش گفته، مردم فرانسه باید طبق مدل استارتاپی پیشرفت و فکر کنند. با همین نگاه، در دوران او وضعیت استارتاپ‌های داخلی بسیار بهتر و حتی باعث شده گروهی از استارتاپ‌های خارجی هم این کشور را به‌عنوان محل رشد خود انتخاب کنند.

ایستگاه اف کجاست؟

ایستگاه اف یک ایستگاه تعمیر قطار قدیمی در نزدیکی یکی از ایستگاه‌های متروی پاریس بوده است. این ایستگاه که حدود 90سال پیش برای آخرین بار به‌عنوان تعمیرگاه مورد استفاده قرار گرفته بود، تا مدت‌ها بلاتکلیف و بی‌استفاده بود و عملا گاهی به‌عنوان محل برگزاری برخی همایش‌ها از آن استفاده می‌شد. اما طی 4سال به بزرگ‌ترین فضای کار استارتاپی مشترک در تمام دنیا تبدیل شد .

خاویر نیل ، میلیاردر مشهور فرانسوی ایده ساخت یک مرکز برای استارتاپ‌ها را مدت‌ها در سر داشت. او بعد از چند دیدار با رکسانا ورزا که پیش‌تر در شرکت‌های مختلفی ازجمله مایکروسافت در حوزه استارتاپ‌ها کار کرده بود، این ایده را مطرح کرد. رکسانا بعد از بازدید از چند مکان مختلف در نقاط گوناگون دنیا در نهایت ایستگاه قدیمی قطار را انتخاب کرد و آن را به خاویر نشان داد. آنها با کمک هم نقشه‌های اولیه را ریختند و در نهایت، بعد از خرید تمام ایستگاه قطار توسط خاویر با کمک یک معمار آن را به جایی تبدیل کردند که استارتاپ‌ها، ‌شتاب‌دهنده‌ها، سرمایه‌گذاران عمده، راهنمایان و... بتوانند همزمان با هم در ارتباط باشند و از ایده‌ها و امکانات هم استفاده کنند. رکسانا ورزا در این‌باره به همشهری می‌گوید: ایده‌مان این بود که استارتاپ‌ها بتوانند دغدغه‌ها، مشکلات و راه‌حل‌هایشان را در یک مکان با هم به اشتراک بگذارند. اینجا فضایی را فراهم آورده که استارتاپ‌ها می‌توانند با هم حرف بزنند و مشکلات مشترکی را که سر راه‌شان وجود دارد حل کنند. «راشل وانیه»، مدیر روابط عمومی ایستگاه اف نیز درباره تفاوت ایستگاه اف با بقیه مراکز استارتاپی در دنیا به همشهری می‌گوید: «هنوز هیچ پروژه‌ای که با چنین رویکردی اجرا شود در تمام دنیا ندیده‌ام. در نمونه‌های مشابه، یک شرکت بسیار بزرگ وجود دارد که در یک مکان مشخص استارتاپ‌هایش را اسکان داده و از آنها حمایت می‌کند. در اینجا یک گروه خاص وجود ندارد بلکه گروه‌های مختلف از تمام دنیا دور هم جمع شده‌اند.»

مجتمع استارتاپی به چه درد م یخورد؟

قوانین در حوزه‌های سرمایه‌گذاری، راه‌اندازی کسب و کار، دریافت مجوز کار فرانسه برای استارتاپ‌ها نسبت به زمان ریاست‌جمهوری فرانسوا اولاند پیشرفت بسیاری کرده و آسان‌تر شده است. مجتمع‌های استارتاپی اینچنینی که حالا تعدادشان در دنیا هر روز در حال بیشتر شدن است می‌توانند مشکلات زیادی از استارتاپ‌ها که فعلا ضعیف و در حال رشد هستند را برطرف کنند. نخستین مسئله حل مشکلات مالیات، ثبت شرکت و هزینه بالای اجاره محل کار است که این مجتمع‌ها آن را با هزینه بسیار پایین‌تر نسبت به سطح کشور حل می‌کنند؛ یعنی با هزینه پایین تیم‌های استارتاپی می‌توانند در جایی که ۲۴ساعت شبانه‌روز باز است، فعالیت کنند و امکانات اصلی را داشته باشند اما مهم‌تر از این مسئله حضور شتاب‌دهنده‌ها و همچنین سرمایه‌گذاران ریسک‌پذیر در این مجتمع‌هاست که ارتباط دوطرف را آسان می‌کند. استارتاپ‌ها می‌توانند در چنین مکانی و با ارتباط نزدیک خیلی سریع‌تر درصورت نیازشان سرمایه‌گذاری پیدا کنند که در سود و زیان‌شان شریک باشد. علاوه بر این استفاده از مشاوره‌های مالی، حقوقی و تجاری در این مجتمع‌ها خیلی آسان و در دسترس است. همچنین این مجتمع‌ها مرکز برگزاری همایش‌ها و ورک‌شاپ‌های استارتاپی می‌شوند که برای هر فعالی در این حوزه مفید خواهد بود. ایستگاه اف مانند مجتمع‌های استارتاپی دیگر جهان بخش مهمی از فرایند دسترسی استارتاپ‌ها به تسهیلات بزرگ خصوصی و دولتی را آسان کرده و در کنار جلب توجه دنیا به مسئله مهم «اقتصاد استارتاپی» کاری کرده که درخواست استارتاپ‌ها و دغدغه‌هایشان راحت‌تر شنیده شود.

در تهران هم چندوقتی است نمونه‌ای مشابه به نام کارخانه نوآوری با تبدیل کاربری یک کارخانه قدیمی تولید الکترود پاگرفته است.

مکث
ایستگاه اف چطور کار می‌کند؟

اینجا مجموعه‌ای از سرمایه‌گذارهای خطرپذیر، نمایندگی کمپانی‌های بزرگ جهانی، مربی‌های استارتاپی (منتورها) و نمایندگی سازمان‌های دولتی است که از طرف وزارت اقتصاد فرانسه فعالیت استارتاپ‌ها را ساده‌تر می‌کنند. هم‌اکنون، در اینجا بیشتر از هزار استارتاپ مشغول کار هستند. آنها برای ورود به اینجا ‌درخواست‌شان را به همراه نمونه اولیه و مشخصات کاری‌، ‌نیازها و... در سایت «ایستگاه اف»ثبت می‌کنند. اگر طرح‌شان مورد پذیرش قرار بگیرد، ‌می‌توانند در اینجا کار کنند. برنامه‌ها یا Program در ایستگاه اف عمدتا توسط کمپانی‌های بزرگ ساماندهی می‌شود و بنا به اینکه، زمینه‌ کاری یک استارتاپ در کدام بخش باشد، ‌هرکدام تحت آموزش و حمایت یک کمپانی قرار می‌گیرند و می‌توانند پروژه‌شان را در اینجا دنبال کنند. راشل وانیه، مدیر روابط عمومی ایستگاه اف به همشهری می‌گوید: «استارتاپ‌ها می‌توانند چند برنامه را به‌صورت همزمان انتخاب کنند و برای تمام بخش‌ها مدارک‌شان را بفرستند. در نهایت، آن بخشی که برایشان مناسب‌تر باشد، ‌به آنها معرفی می‌شود. برای اینکه احتمال پذیرش‌تان بالاتر برود، ‌باید بدانید که در اینجا ایده داشتن مهم نیست بلکه کسی که در ایستگاه اف نام‌نویسی می‌کند باید در «مرحله بذری» یا Seeding باشد. یعنی کسانی می‌توانند وارد مجتمع شوند که حداقل پروتوتایپی از محصول‌شان را آماده کرده باشند.  به جز کمپانی‌های بزرگی مثل فیسبوک، گوگل و آمازون که برنامه‌های مجزایی برای حمایت از استارتاپ‌ها طرح‌ریزی کرده‌اند، ایستگاه اف 2 برنامه مجزا را اجرا می‌کند.

یک فضای کار اشتراکی در اختیار استارتاپ‌های تازه‌کار که در مرحله‌ اولیه هستند قرار می‌گیرد و در عین حال، امکان شرکت در همایش‌های اختصاصی و برنامه‌های ویژه برای آنها فراهم می‌شود. کارکرد کلی این برنامه، حل کردن مشکلات روزمره استارتاپی است که بیشترشان مشابه هم هستند و در یک فضای تعاملی امکان حل کردن مشکلات‌شان وجود دارد. در این برنامه، به ازای حضور هر یک نفر در ایستگاه اف 195یورو در ‌ماه دریافت می‌شود. مقام‌های ایستگاه این رقم را در شهری مانند پاریس بسیار معقول می‌دانند. کل اعضای تیم می‌توانند در این محل مشغول کار شوند یا فقط یک نفرشان در اینجا حاضر باشد اما اینطور که «راشل وانیه»، مدیر روابط عمومی ایستگاه اف به همشهری می‌گوید: «در حال برنامه‌ریزی برای باز کردن فضا هستیم تا با بزرگ‌تر شدن اندازه استارتاپ‌ها، آنها بتوانند تمام افراد تیم‌شان را همچنان در همین‌جا مستقر کنند و از امکانات همین‌جا استفاده کنند.» رکسانا ورزا می‌گوید: «مبلغی که از تیم‌ها دریافت می‌شود با توجه به هزینه اجاره دفتر در پاریس کاملا رقابتی است. حداقل مبلغ اجاره دفتر در پایتخت فرانسه دست‌کم 400یورو در‌ماه است و مبلغ تعیین شده در ایستگاه اف، ‌با توجه به خدمات جانبی که ارائه می‌دهد، کاملا اقتصادی است.»

این برنامه روی بانوان، ‌افراد جنگزده، پناهجویان و افراد بیمار و... تمرکز دارد که توانسته‌اند با مشکلات مبارزه کنند و پیروز شوند و حالا به‌دنبال ایده و خلاقیت‌شان هستند. بسیاری از مدیران استارتاپی اشخاصی هستند که موفق شده‌اند از خانواده، دوستان یا اطرافیان‌شان سرمایه بگیرند اما افراد بااستعداد زیادی هم هستند که چنین امکاناتی ندارند. بخشی از کسانی که هم‌اکنون در برنامه مبارزان ایستگاه اف مشغول کار هستند، کسانی هستند که زمانی سرطان داشته و بهبود پیدا‌ کرده‌اند یا از شرایط سختی مثل جنگ در کشورهای مختلف جان به در برده‌اند. کسانی که ایده‌شان در این بخش پذیرفته شود می‌توانند تا یک سال از امکانات ایستگاه اف به رایگان استفاده کنند. راشل وانیه، مدیر روابط عمومی ایستگاه اف در این‌باره می‌گوید: «این برنامه از‌ماه ژانویه (دی‌ماه) آغاز شده و فقط حدود چند‌ماه از آغاز آن می‌گذرد. در نتیجه برای آینده هنوز برنامه‌ای نداریم. منتظریم تا نتیجه کار استارتاپ‌های مبارز را ببینیم و بعد در این‌باره تصمیم بگیریم.»