بزرگترین نقش‌آفرینان تجارت جهان
«کنفرانس تجارت و توسعه ملل متحد (UNCTAD)» به تازگی جدیدترین گزارش خود از آمارهای اقتصادی کشورها را منتشر کرده و بزرگترین نقش آفرینان در عرصه تجارت جهان را به ترتیب چین، آمریکا و آلمان معرفی کرده است. این نهاد که نخستین سری از گزارش های آماری خود را در سال ۱۹۶۷ منتشر کرد، طی ۵۰ سال گذشته، سالانه آمارهای جدیدی به این سری از گزارش ها افزوده است.
در گزارش سال ۲۰۱۷ طیف گسترده ای
از آمارهای تجارت بین الملل، سرمایه گذاری، معیارهای توسعه ای، روندهای
اقتصادی، جمعیت و حمل ونقل دریایی گردآوری شده است. براساس این گزارش،
اقتصاد ایران در سال ۲۰۱۶ در مجموع حجم صادرات کالا و خدمات ۲/۷۹ میلیارد
دلاری را تجربه کرد. حدود ۶۹ میلیارد دلار از این صادرات مربوط به کالاها و
مابقی در رابطه با صادرات خدمات بوده است. از طرفی حجم واردات کالا و
خدمات کشور در سال ۲۰۱۶ حدود ۷/۵۴ میلیارد دلار برآورد شده که ۴۰ میلیارد
دلار از آن مربوط به صادرات کالاها بوده است.
در مجموع در این سال تراز
حساب جاری مثبت کشور بیش از ۲۳ میلیارد دلار بوده است. به گزارش این نهاد،
در سال ۲۰۱۶ جریان ورودی «سرمایه گذاری مستقیم خارجی» ایران بیش از ۳ هزار و
۳۰۰ میلیون دلار و جریان ورودی «سرمایه گذاری مستقیم خارجی» تنها ۱۰۴
میلیون دلار بوده است. در این گزارش برخی از آمارهای اقتصاد کلان کشورها
نیز ارائه شده است. در این رابطه سرانه تولید ناخالص داخلی کشور درسال ۲۰۱۶
حدود ۵۲۷۶ دلار اندازه گیری شده، درحالی که در این سال نرخ رشد ۳/۴
درصدی برای اقتصاد ایران برآورد شده است. یکی دیگر از آمارهای ارائه شده
در این گزارش مربوط به نرخ تورم است که براساس آن در سال ۲۰۱۶ نرخ تورم
ایران ۶/۸ درصد بوده است.
وضعیت تجارت کالا و خدمات در سال ۲۰۱۶
براساس گزارش جدید «کنفرانس تجارت و توسعه ملل متحد» که تحت عنوان «کتاب راهنمای آمارهای ۲۰۱۷» منتشر شده است، تجارت کالا در سال ۲۰۱۶ برای دومین سال متوالی کاهش یافت. بر این اساس، صادرات کالا در جهان در سال ۲۰۱۶ با کاهشی ۵۰۲ میلیارد دلاری (۳ درصدی) نسبت به سال ۲۰۱۵، به سطح ۱۶ هزار میلیارد دلار رسید. این میزان کمتر از حجم صادرات کالا جهان در سال ۲۰۰۸ و در زمان بحران مالی است (در سال ۲۰۰۸ حجم صادرات کالا ۱/۱۶ هزار میلیارد دلار بود). در این میان چین با حجم صادرات ۱/۲ هزار میلیارد دلار، ایالات متحده آمریکا با ۵/۱ هزار میلیارد دلار و آلمان با ۳/۱ هزار میلیارد دلار بزرگ ترین اقتصادهای صادرکننده جهان در سال ۲۰۱۶ بوده اند. این سه کشور در مجموع ۳۰ درصد از کل حجم صادرات جهان را در اختیار داشته اند. در این سال به طور کلی صادرات جهانی تحت سلطه اقتصادهای پیشرفته بود. گرچه یکی از دلایل اصلی کاهش حجم تجارت جهان در سال ۲۰۱۶، کاهش صادرات اقتصادهای درحال گذار بوده است؛ اما به دلیل کاهش شدید حجم واردات، تراز تجاری این کشورهای در سال های اخیر بهبود یافته است. در سال ۲۰۱۶، حجم واردات کالا جهان به ۱۵/۱۶ هزار میلیارد دلار رسید و کسری تجاری منفی ۱۶۴ میلیون دلاری را ایجاد کرد.
به گزارش «آنکتاد» بخش عمده تجارت کالا جهان بین قاره ها بوده است. در سال ۲۰۱۶ بخش عمده تجارت کالا جهان بین سه کشور چین، آمریکا و آلمان بود. واردات میان این سه کشور در مجموع بالغ بر ۶ درصد از حجم واردات جهان را تشکیل داد. در سال ۲۰۱۶ بیش از دوسوم اروپایی ها و در آسیا بیش از نیمی از صادرکنندگان با شرکای تجاری منطقه ای خود دادوستد داشتند. براساس نوع کالا نیز اقتصادهای جهان در گروه های کالایی متفاوتی تخصص یافته اند. در سال ۲۰۱۶، بسیاری از اقتصادهای توسعه یافته و کشورهای درحال توسعه شرق و جنوب آسیا به تولید کالاهای صادراتی مبادرت ورزیدند. بسیاری از اقتصادهای درحال گذار و درحال توسعه غرب آسیا و شمال و مرکز آفریقا نیز به تولید محصولات سوختی وابسته بوده اند. یکی دیگر از آمارهای ارائه شده در گزارش جدید «آنکتاد»، مربوط به تجارت خدمات است. به گزارش این نهاد حجم صادرات خدمات جهان در سال ۲۰۱۶ به ۹/۴ هزار میلیارد دلار رسید (یک سوم ارزش صادرات کالاها). بنابراین پس از یک دوره بهبود طی سال های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۴، تجارت خدمات جهان برای دو سال متوالی وضعیت رکودی را تجربه کرد. بخش عمده تجارت خدمات جهان از کشورهای توسعه یافته بوده است. این کشورها در مجموع مسوول بیش از دوسوم صادرات خدمات جهان بوده اند. البته چند کشور درحال توسعه آسیایی نیز در این زمینه عملکرد خوبی داشته اند. در سال ۲۰۱۶، آمریکا با فروش بین المللی بیش از ۷۵۲ میلیارد دلار (۱۵ درصد از کل حجم صادرات جهان)، بزرگ ترین صادرکننده خدمات جهان بود. پس از آمریکا چهار اقتصاد عضو اتحادیه اروپا در مجموع یک پنجم از بازار خدمات جهان را در اختیار داشتند. در میان کشورهای درحال توسعه، اصلی ترین صادرکنندگان خدمات از کشورهای آسیایی بودند. در این رابطه چین با ۲۰۸ میلیارد دلار و هند با ۱۶۲ میلیارد دلار، بزرگ ترین اقتصادهای درحال توسعه صادرکننده خدمات بودند. در سال ۲۰۱۶، حجم واردات خدمات جهان کمتر از صادرات و ۸/۴ هزار میلیارد دلار بود. طی پنج سال اخیر، صادرات خدمات مربوط به حمل ونقل، مسافرت، کالا و سایر خدمات، تغییرات گسترده ای در مناطق مختلف جهان داشته است. به عنوان مثال صادرات خدمات مسافرتی در آمریکای شمالی، لاتین و آسیا افزایش چشمگیری داشته؛ درحالی که در آفریقا و اروپا کاهش یافته است.
روندهای اقتصادی
براساس گزارش جدید «آنکتاد»، در سال ۲۰۱۶ رشد اقتصادی جهان همچنان ضعیف بود. از سال ۲۰۱۱، اقتصاد جهانی به طور میانگین رشدی ۴/۲ درصدی را تجربه کرد. این مقدار میانگین در دوره قبل از بحران مالی ۲۰۰۸، در حدود ۳/۳ درصد بود. در سال ۲۰۱۶ اما رشد اقتصاد جهان با کاهشی چشمگیر به ۲/۲ درصد رسید. سرانه تولید ناخالص داخلی در میان کشورهای جهان نیز بسیار متفاوت است. در سال ۲۰۱۶، تولید سرانه در عمده اقتصادهای توسعه یافته بیش از ۳۰ هزار دلار بود. در مقایسه اما اکثر کشورهای درحال توسعه جنوب و شرق آفریقا و جنوب شرقی آسیا (و البته اقتصادهای کمتر توسعه یافته) تولید سرانه کمتر از هزار دلار داشته اند. جریان ورودی «سرمایه گذاری مستقیم خارجی» پس از افزایشی چشمگیر در سال گذشته، درسال ۲۰۱۶ با کاهشی ۲ درصدی به ۷۵/۱ هزار میلیارد دلار رسید. بسیاری از کشورهای درحال توسعه و اقتصادهای اروپایی در سال ۲۰۱۶ جریان ورودی «سرمایه گذاری مستقیم خارجی» اندکی داشتند. در این سال اما آمریکا با ۳۹۱ میلیارد دلار، انگلیس با ۲۵۴ میلیارد دلار و چین با ۱۳۴ میلیارد دلار بزرگ ترین پذیرندگان جریان ورودی «سرمایه گذاری مستقیم خارجی» در جهان بودند. به گزارش «آنکتاد»، از دهه ۱۹۶۰ میلادی، نرخ رشد جمعیت جهان کاهشی بوده است. در سال ۱۹۶۰ جمعیت جهان رشدی ۱/۲ درصدی را تجربه کرده بود. درحال حاضر اما نرخ رشد جمعیت جهان در سطح ۱/۱ درصد قرار دارد. پیش بینی می شود این نرخ با کاهشی بیشتر، تا سال ۲۰۵۰ به ۵/۰درصد برسد.
* منتشر شده در روزنامه دنیای اقتصاد
