ما و جهانی‌شدن

به گزارش اقتصاد ایرانی: نزدیک به ۲۱ سال از ارائه درخواست ایران برای عضویت در سازمان جهانی تجارت می گذرد. طی این دو دهه، به درخواست های مکرر جمهوری اسلامی، باوجود پاسخ به تمام ۶۲۷ سوال نمایندگان کشورها در این سازمان، وقعی نهاده نشده است. 

ریشه این امر می تواند اول به مخالفت های امریکا در اواخر دهه ۱۹۹۰ و اوایل دهه ۲۰۰۰ میلادی و دوم به مخالفت های اخیر عربستان سعودی و لابی ضدایرانی وی در کارگروهی که درخواست در آن بررسی می شود، برگردد. ماجرای درخواست عضویت ایران در سازمان جهانی تجارت را می توان شبیه مسابقات دوی امدادی دانست که از یک دولت به دولت دیگر می رود بدون آنکه دونده آن به خط پایان برسد. حتی زمانی که مذاکرات برجامی جمهوری اسلامی با گروه ۱+۵ به جریان افتاد، با وجود القای امیدواری ها نسبت به حمایت اتحادیه اروپا و امریکا از درخواست ایران برای الحاق به سازمان جهانی تجارت، اما با گذشت نزدیک به ۲ سال از حصول توافق برجام، این حمایت ها از حرف فراتر نرفته است. این، البته اظهار سازمان جهانی تجارت است آنجا که اعلام می کند هنوز کارگروهی که باید درخواست ایران را بررسی کند، هیچ جلسه یی نگذاشته است. اینکه چرا این کارگروه با وجود تمام تلاش های ایران به درخواست هایش اعتنایی نمی کند را باید در مناسبات و روابط سیاسی جمهوری اسلامی جست وجو کرد.

هر چند در این میان می توان ضعف اراده ایران در الحاق به سازمان تجارت جهانی را هم علت طولانی شدن دانست، چه آنکه هنوز بسیاری از مدیران دولتی از برداشته شدن سد تعرفه یی واهمه دارند اما واقعیت این است که این اراده در طرف مقابل نیز به خاطر انگیزه های سیاسی ضعیف بوده است. با آنکه هلگا اشمید (معاون مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا) حدود یک ماه پیش و در جریان نشست مجمع اروپا و ایران در زوریخ سوییس گفته بود هر ۲۸ کشور عضو اتحادیه اروپا، از عضویت ایران در سازمان تجارت جهانی و حضور مجدد این کشور در اقتصاد جهانی حمایت می کنند؛ اما به نظر می رسد این حمایت های لفظی در میان لایه های سیاسی گم شده است. چه آنکه تمام موانع بررسی درخواست عضویت جمهوری اسلامی در سازمان جهانی تجارت، سیاسی است تا اقتصادی. ایران از همان زمانی که درخواست عضویت خود برای پیوستن به سازمان جهانی تجارت را ارائه کرده بود، پیش شرط ها و ملاحظات عمده اقتصادی این الحاق را تقریبا برطرف کرده بود؛ اما موانع سیاسی را نادیده گرفته و سعی می کرد از روی آن عبور کند ولی زمان نشان داد که ایران قبل از آنکه مشکلات اقتصادی را رفع کند، باید موانع سیاسی را برطرف می کرد.

در این حال، اگر ایران عضو سازمان جهانی تجارت بود، می توانست از مزیت آن در بسیاری از موارد سیاسی بهره گیرد: نخست آنجا که به سختی تحت تحریم قرار گرفته بود و در صورت عضویت در سازمان جهانی تجارت، هیچ کشوری ازجمله اعضای اتحادیه اروپا و نیز ایالات متحده نمی توانستند به راحتی ایران را تحریم کنند. نمونه اخیر مشابه را می توان در تحریم عربستان سعودی، کویت و امارات متحده عربی علیه قطر مشاهده کرد که عملا با شکایت قطر در سازمان جهانی تجارت علیه این کشورها، تحریم ها تقریبا کان لم یکن شد. در مورد روسیه نیز همین اتفاق افتاد و پرونده تحریم به سازمان جهانی تجارت رفت و به همین منوال، تحریم ها عمیق نشدند. دوم آنکه، روابط ایران با کشورهای دیگر، ابعاد اقتصادی پیدا می کرد تا سیاسی. این در شرایطی است که در حال حاضر، روابط جمهوری اسلامی ایران با کشورها عمدتا سیاسی تعریف می شود تا اقتصادی. تالی چنین رابطه یی این است که کوچک ترین تنش می تواند آن را تبدیل به یک بحران کند؛ شبیه ترکی بر شیشه که سریعا به همه جای آن کشیده می شود. طبیعتا اگر رابطه اقتصادی جای رابطه سیاسی را بگیرد، هر تنشی الزاما تبدیل به بحران نمی شود چه آنکه منافع اقتصادی ایجاب می کند که تنش به سرعت حل و فصل شود.  اکنون ایران تنها کشور بزرگ اقتصادی جهان است که از عضویت در سازمان جهانی تجارت محروم مانده است و کارگزاران اقتصادی و سیاسی نظام واقفند که این محرومیت بیش از آنکه خسارت کوتاه مدت داشته باشد، می تواند آسیب های بلندمدتی عارض کند که رفع آن، هم هزینه زیاد می برد و هم زمان