سرکشی بازار در برابر مولفان

تهران- ایرنا- نویسندگان، برای تالیف یک اثر همه مشقت ها را ماه ها و سال ها تحمل می کنند تا پس از به ثمر رسیدن آن، علاوه بر سود معنوی، به منافع مالی هم دست یابند اما ساز ناکوک بازار چاپ و عرضه کتاب، حکایت از این دارد که چرخ روزگار به نفع مولفان و ناشران نمی چرخد.

به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، با نگاهی گذرا به بازار کتاب و نشستن پای درد دل مولفان، براحتی می توان دریافت که اندوخته، دانش و تخیلات مولفان با بی مهری های فراوانی روبه رو است و دستانی با شیطنت، بوستان سبز کتاب و کتاب خوانی را به خزانی زرد تبدیل کرده اند.
کمبود سرمایه و تازیانه مشکلات معیشتی بر شانه نویسندگان، تکثیر غیرقانونی کتاب یا به عبارتی کپی کاری، خروج کتاب از سبد خانوارها در کنار کمبود کتاب فروشی ها و همچنین ناقص بودن لایحه حمایت از مالکیت فکری از جمله نامهربانی های روزگار با مولفانی است که می خواهند نتیجه و تجربه سال ها تلاش نویسندگی خود را در معرض خوانش عموم قرار دهند.مشکلاتی که با حل نشدن آن، می رود تا انگیزه و ذوق نوشتن را کاهش داده و فاصله کتاب خوانی در کشور را نسبت به سطح جهانی افزایش دهد.

** برباد رفته های مولفان در بازار داغ سرقت ادبی
منفعت و سود کتاب، به همان اندازه که برای دوره گردها و کاربران اینترنتی تضمین شده است، انتشار غیر قانونی آن برای مولفان و ناشران ضرر و زیان بسیاری دارد زیرا فرصت طلبان با کمترین هزینه می توانند اثر نویسندگان را مورد بهره برداری قرار دهند، اثری که ماه ها و سال ها از وقت نویسنده را گرفته تا خلق شود.
بر همین اساس می توان گفت در بازار کتاب بیشترین ضرر و زیان به نویسنده، ناشر و کتابفروش وارد می شود به طوری که در این چرخه نبود قانون و نظارت صحیح دست افراد خارج از این مجموعه را برای بهره برداری از آثار مولفان بازگذاشته است.
موضوعی که «محمود آموزگار»رییس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران و سخنگوی کارگروه مبارزه با چاپ و انتشار غیرقانونی کتاب در گفت و گو با رسانه ها، به تکثیر غیر قانونی کتاب مولفان و در مواردی تهدید آنان خبر داد و گفت: سرقت ادبی ازجمله جرایم خصوصی محسوب می‌شود و نیاز به شکایت شاکی خصوصی دارد و تعقیب پرونده در مراجع قضایی منوط به شکایت ناشران متضرر از وقوع جرم است. اگر این ناشران درخواست پیگیری داشته باشند شکایت به مراجع قضایی ارجاع می‌شود در غیر این صورت خیر. به عنوان مثال پرونده ناشری که عناوین کتاب‌های مختلف بیش از 40 ناشر را به صورت غیرقانونی چاپ و تکثیر کرده در دست بررسی است و پس از بررسی کمیسیون و نتیجه‌ای که از مستندات استخراج می‌شود تصمیم‌گیری برای پیگیری پرونده به عمل می‌آید و چنانچه تخلف مستعد پیگیری قضایی باشد مسلما به نهادهای مربوطه ارجاع داده می‌شود.
رییس اتحادیه ناشران و کتابفروشان همچنین درباره میزان همراهی ناشران برای اقامه شکایت خصوصی در مورد پرونده‌ها گفت: به نظر می‌رسد جدیت لازم در بین ناشران ملاحظه نمی‌شود. البته یکی از دلایلش این است که بعضا به ما گزارش می‌شود ناشرانی که این تخلفات را پیگیری می‌کنند مورد تهدید قرار می‌گیرند. از سوی دیگر بسیاری منتظر هستند تا ببینند اقداماتی که این همه از آن صحبت شده و می‌شود به کجا انجامیده است.

***کمبود کتاب فروشی ها و افزایش مشکلات معیشتی مولفان
صنعت نشر از سه عامل مهم نویسنده، ناشر و در نهایت توزیع کتاب تشکیل شده است. بنابر آمارها، آن چه در کشور به صورت مطلوب وجود دارد دو عامل نخست یعنی ناشر و نویسنده است. نویسندگانی که ارزش های جامعه و کاستی های آن را می شناسند و بر روی آن کار می کنند و ناشرانی که به خوبی در زمینه کودکان و نوجوان و بزرگسال فعال هستند. اما در این میان مشکلی که مسولان فرهنگی بارها به آن اشاره کرده اند و رهبر معظم انقلاب هم بر آن تاکید کرده اند، تاسیس فروشگاه های بزرگ کتاب و نمایشگاه های دایمی در سراسر کشور است.
در دسترس نبودن کتاب از عوامل موثر در کاهش عرضه و فروش کتاب و در نتیجه کم بودن سرانه مطالعه به شمار می رود تا آن جا که دور بودن مسافت دستیابی به کتاب، خواننده را از خواندن آن دلسرد می کند و مولف کتاب را از عدم فروش کتابش.
در همین راستا، اعمال سیاست هایی برای دسترسی آسان مردم به کتاب و افزایش کتابفروشی ها، تبلیغات مناسب، افزایش جاذبه و تکمیل کردن کتابخانه های عمومی راهکار و مشوقی برای فرهنگ سازی مطالعه و خلق آثار توسط مولفان است. مولفانی که کمبود سرمایه و مشکلات معیشتی، گریبان آنان را گرفته و روزگار به سختی می گذرانند.

**ضرورت تسریع در بررسی لایحه حمایت از مالکیت فکری
مشخص شدن حقوق پدیدآورندگان آثار در قوانین داخلی، حقوق مولف و معایب و محاسن پیوستن به قانون بین المللی کپی رایت، توجه به تنظیم لایحه قانون جامع حقوق مالکیت ادبی و هنری شامل آثار شفاهی، هنری، تجسمی، موسیقی و آثاری مبتنی بر فرهنگ عامه یا بعبارتی لایحه حمایت از مالکیت فکری را دوچندان کرده است.
مشکلات قراردادهای حوزه نشر هم مزید بر علت شده است، قراردادهایی که بین ناشران و نویسندگان به اسم قرارداد حق التالیف بسته می شود و در آن درصدی از قیمت پشت جلد به مترجم و یا مولف کتاب اختصاص پیدا می کند. در برخی از قراردادها نیز پرداخت پول به مترجم یا مولف منوط به فروش کتاب است و در برخی دیگر ناشر خود را موظف می داند به محض اینکه کتاب از زیر چاپ بیرون آمد، با مولف تسویه کند. اما در پاره ای موارد، با وجود قرارداد، در خصوص تعهد ناشر برای انتشار اثر مشکلاتی به وجود می آید که نیاز به یک قانون حمایتی محکم دارد.
بر همین اساس، لایحه حمایت از مالکیت فکری مشتمل بر سه مالکیت ادبی و هنری، حقوق مرتبط به مالکیت صنعتی و مالکیت علمی در سال 1393 نوشته و برای طی تشریفات قانونی تقدیم مجلس شورای اسلامی شد تا کنون در راهروهای پر پیچ و خم مجلس می چرخید که به تازگی «حسن نوروزی» سخنگوی کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس شورای اسلامی، از بررسی این لایحه در صحن کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس در آینده نزدیک خبر داد. به بیان وی، هدف از بررسی لایحه، تعیین چارچوب ها برای دفاع از حقوق مالکان فکری، ادبی و هنری است.
میزان پیشرفت فرهنگ در هر جامعه بستگی تنگاتنگی به میزان مطالعه فردی و برخورد مناسب افراد آن جامعه با کتاب و کتابخوانی دارد. توجه به کتاب و توسعه و تعدد کتابخانه ها، در دسترس کردن کتاب ها در کتابخانه ها، ایجاد جاذبه در افراد جامعه به خصوص نسل جوان و نوجوان، متعادل کردن هزینه کتاب و مهم تر از همه حمایت از حقوق مادی و معنوی مولفان، ناشران و پدیدآورندگان کتاب می تواند به کیفیت کتاب ها و درنتیجه پیشرفت جامعه کمک کند.