استارت‌آپ‌ها کاری کردند که دولت‌ها نتوانستند
توسعه شیوه های نوین کسب وکار درحالی موردتوجه تصمیم سازان کشور قرار گرفته است که نوک پیکان مشکلات این طیف تازه نفس، خلأ قانون های متناسب با این کسب وکارها را نشانه گرفته؛ سرعت گیرهای قانونی که به باور تحلیلگران شتاب عبور از اقتصاد سنتی به اقتصاد نوین را با چالش جدی مواجه کرده است. اما عرصه تنگ حضور استارت آپ ها در اقتصاد ایران در نشستی با دفاع تمام قد معاون علمی و فناوری رئیس جمهوری همراه شد؛ به طوری که سورنا ستاری در نشست «صبحانه کاری اعضا و هیات رئیسه اتاق ایران» با رویکرد دفاعی از کسب وکارهای نوین از ایجاد تغییر در اقتصاد سنتی ایران از زمان روی کار آمدن دولت یازدهم سخن به میان آورد. تغییراتی که از دیدگاه وی باتوجه به شکل گیری برخی مسائل از جمله «فرار مغزها» ذهن متولیان اقتصادی دولت را به خود مشغول کرده است. موارد مطرح شده از سوی ستاری که برای دومین بار در جمع پارلمان بخش خصوصی حضور یافته بود را می توان به دو بخش مجزا تقسیم کرد. بخش نخست سخنان معاون علمی و فناوری حسن روحانی حول محور «عبور از اقتصاد سنتی» و بخش دوم به «نظام آموزشی» اختصاص داشت.
به گزارش دنیای اقتصاد، در بخش نخست؛ ستاری مطرح کرد که امروزه استارت آپ ها زندگی شهرنشینی را با دگرگونی هایی همراه کرده ؛ به طوری که آنهایی که در حوزه خدمات فعالیت دارند، سرویس های با کیفیت بالا و کاهش هزینه ها را رقم زده اند. ستاری برای این دگرگونی ها نمونه هایی را نیز مثال می زند، نمونه هایی که یکسوی آن را بحث «حمل ونقل درون شهری» و سوی دیگرش به موضوع «تعداد پرونده های قضایی» بسط داده شد. به گفته وی در بحث حمل ونقل درون شهری دولت دیگر نمی توانست تغییر جدیدی ایجاد کند، اما ایده چند جوان توانست حمل ونقل درون شهری را با تحول جدی که کیفیت و کاهش قیمت را در بر داشت، مواجه کند. این درحالی است که به باور ستاری در سایر سرویس های خدماتی هم می توان به راحتی از تکنولوژی های جدید استفاده کرد، به گونه ای که حتی تعداد پرونده های قضایی که ۶۰ درصد آن به سازمان تعزیرات مربوط است را به نقطه صفر رساند. معاون علمی و فناوری رئیس جمهوری سخنان خود را با تشریح شرایط کسب وکارهای نوین در کشور ادامه داد و عنوان کرد که برای استارت آپ های حوزه خدمات، میانگینی تعیین شده است که براساس آن در صورتی که هفته ای ۱۰ درصد رشد را تجربه نکنند، متولیان متوجه خواهند شد که مشکلاتی به وجود آمده است. ستاری در بخش دیگری از سخنان خود به پتانسیل بالای ژنی ایرانی ها در حوزه بیوتکنولوژی اشاره کرد و گفت: استعداد ایرانی چه در حوزه دانش و چه در حوزه ساخت تجهیزات با این دانش کاملا سازگار است.
معاون علمی و فناوری رئیس جمهوری معتقد است که اتفاقات خوبی در حوزه نانوتکنولوژی در کشور رخ داده است؛ به طوری که سال گذشته فروش در حوزه شرکت های نانو به ۹۰۰ میلیارد تومان رسید و ۳ برابر شد. وی همچنین تعداد این شرکت ها را درحال رشد دانست و از حضور شرکت هایی که به زودی شرکت های سنتی را به چالش خواهند کشید، خبر داد. شرکت هایی که به گفته ستاری با تکنولوژی های خود بازیگران عرصه اقتصاد را تغییر خواهند داد. به باور معاون علمی و فناوری رئیس جمهوری ایده های جدید همه چیز را به هم می ریزد و ایران می تواند بازیگران جدیدی در حوزه هایی که سالیان سال از تکنولوژی عقب مانده اند را دوباره احیا کند. ستاری همچنین به ضرورت تشکیل یک «زیست بوم» مناسب برای اقتصاد ایران تاکید کرد، زیست بومی که به اعتقاد ستاری هیچ ارتباطی با دولت ندارد بلکه متشکل از بخش خصوصی است. تشکیل این زیست بوم به اعتقاد وی دارای شروطی است؛ شروطی که تغییر ساختار سرمایه گذاری بانک ها را می طلبد، چراکه دولت نمی تواند سرمایه گذاری خطرپذیر را بپذیرد.
ستاری در بخش دیگری از سخنان خود «قوانین تجارت» را که پاسخگوی نیاز امروزی جامعه و شرکت های دانش بنیان نیست را مورد انتقاد قرار داد. وی معتقد است که در همه جای دنیا نخست شرکت ها خود را اثبات می کنند و بعد قوانین حمایتی از آنها نوشته می شود. این درحالی است که به گفته او دولت هنوز نمی داند چه قوانینی باید درنظر گرفته شود تا پاسخگوی نیاز این حوزه باشد یا حوزه را تحت تاثیر قرار دهد. ستاری دلیل خلأ قانونی این موضوع را حرکت نو و تازه کسب وکارهای نوین دانست و گفت: باید کمی صبر کرد تا موانع برطرف شده و قوانین حمایتی این حوزه با شناخت تدوین شود.
نظام آموزشی پرمخاطره
اما بخش دوم سخنان معاون علمی و فناوری رئیس جمهوری معطوف و متمرکز به «نظام آموزشی» کشور بود. ستاری معتقد است که آموزش موضوع کلیدی شرکت های دانش بنیان است؛ به این معنا که نیروی انسانی پایه اقتصاد دانش بنیان است و برای نیروی انسانی هم هیچ چیز مهم تر از آموزش نیست. وی از دغدغه های فکری خود در زمینه اینکه همیشه بحث های مختلفی درباره اینکه چرا دانشگاه و صنعت با هم کار نمی کنند و چرا ارتباطی بین آموزش و اقتصاد نیست، سخن به میان آورد. به باور ستاری باید در حوزه اقتصاد ایده های جدیدی وجود داشته باشد؛ ایده هایی که بدون آموزش مناسب کاری غیرممکن به نظر می رسد. این درحالی است که به اعتقاد ستاری دانشگاه هایی که صددرصد پول خود را از دولت می گیرند، نمی توانند خروجی مناسبی از نیروی انسانی و آموزش داشته باشند و در نتیجه کارآیی برای بازار کار نخواهند داشت. ستاری بر این باور است که باید دانشگاه هایی ایجاد شود که حدود ۷۰ درصد بودجه خود را از بخش خصوصی و در قالب قراردادهایی در زمینه صنعت، تکنولوژی و استارت آپ ها اخذ کنند. البته وی معتقد است در چهار سال اخیر این اتفاقات در دانشگاه ها رخ داده که بر روی رفتار دانشجویان نیز اثرگذار بوده است. معاون علمی و فناوری رئیس جمهوری با بیان اینکه دانشگاهی که کوچه پشتی خود را نتواند درست کند، جامعه خود را نمی تواند درست کند، اظهار کرد: آموزش چیزی نیست که به دوره دانش آموزی و دانشجویی خلاصه شود و تا زمان مرگ باید ادامه یابد و بستر این آموزش ها، شهرها است. همین است که بحث شهرهای خلاق مطرح می شود. وی افزود: تنها چیزی که جلوی بچه هایمان می گذاریم بحث استخدام است درحالی که باید به آنها بگوییم که استخدام نابودشان می کند و خلاقیت آنها را از بین می برد، به همین دلیل باید کارآفرینی را به آنها آموزش دهیم.
شکاف تکنولوژیک
غلامحسین شافعی نیز در این نشست ضمن اشاره به قطع ارتباط ایران با بازارهای جهانی در طول یک دهه گذشته گفت: شکاف قابل توجه تکنولوژیک بین تولیدکننده های ایرانی و سایر کشورها به ویژه در حوزه صنعت ایجاد شده است و این شکاف تکنولوژیکی باعث شده از دنیای رقابت جهانی فاصله بگیریم. رئیس اتاق ایران با تاکید بر ضرورت استفاده از تکنولوژی روز در همه زمینه های اقتصادی و تولیدی افزود: چنین به نظر می رسد که در شرایط فعلی کشور و با توجه به گذشته ناموفقی که در طول یک دهه گذشته در مسائل اقتصادی داشته ایم، تنها راه حل مسائل و گرفتاری های اقتصادی به ویژه در حوزه تولید، رفع عقب ماندگی در زمینه دانش و تکنولوژی روز است. رئیس پارلمان بخش خصوصی کشور لزوم استفاده از تکنولوژی روز در حوزه کشاورزی را هم موردتوجه قرار داد و گفت: به رغم مسائل و مشکلاتی که در زمینه کشاورزی داریم به ویژه بحران آب، هنوز نتوانسته ایم از روش های جدید کشاورزی روش های نوین آبیاری استفاده کنیم.
شافعی همچنین با تاکید بر موضوع اقتصاد سبز گفت: در زمینه محیط زیست هم مشکلات زیادی داریم که با توجه به مفهوم توسعه اقتصاد سبز ضمن برطرف کردن مشکل محیط زیست، می توانیم به مسائل اقتصادی هم در حوزه محیط زیست توجه کنیم. رئیس اتاق ایران با اشاره به کمیسیون ها و تشکل های فعال در اتاق ایران در حوزه کارآفرینی و کسب وکارهای نوین گفت: کارآفرینان و فعالان اقتصادی اتاق ایران آماده اند که شروع تازه ای در همکاری با معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری داشته باشند و حمایت و پشتیبانی خود از شرکت های دانش بنیان به ویژه در سطوح استانی را تقویت کنند. شافعی در همین زمینه همچنین پیشنهاد کرد کمیته مشترک همکاری میان معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و اتاق های بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی سراسر کشور شکل بگیرد تا موضوعات مرتبط و مسائل مشترک میان دو طرف را پیگیری کند. او در بخش دیگری از سخنانش بر لزوم تسهیل فضای کسب وکار برای شرکت های نوپا و کسب وکارهای نوین تاکید کرد و گفت: فضای کسب وکار کشور در مورد شرکت های نوپا و دانش بنیان باید بیش از پیش تسهیل شود. رئیس اتاق ایران همچنین با اشاره به پارک های علمی و فناوری و مراکز رشد گفت: این مراکز فاصله زیادی با بخش خصوصی دارند و اداره امور هم در این مراکز به شدت دولتی است. شافعی بر لزوم تدوین یک نقشه راه بلندمدت تاکید کرد و گفت: به باور من نیاز داریم نقشه راهی برای این حوزه تدوین و اولویت ها را مشخص کنیم.
دغدغه خصوصی ها
در این نشست فعالان اقتصادی نیز خطاب به معاون علمی و فناوری رئیس جمهوری دغدغه های خود در بخش کسب وکارهای نوین را مطرح کردند. نایب رئیس اتاق ایران تداخل وظایف و اهداف معاونت علمی با وزارت علوم را مورد توجه قرار داد و گفت: وظایف این دو نهاد در بسیاری از موارد باهم همپوشانی دارد. حسین سلاح ورزی افزود: حوزه نوآوری و کارآفرینی در کشور متولی ندارد و معاونت علمی هم بیشتر به سمت تکنولوژی و مسائل دانش بنیان تمرکز دارد. سلاح ورزی تصریح کرد: برخلاف تصور روند کاری در حوزه شرکت های دانش بنیان بسیار طولانی است و این موضوع فعالیت این شرکت ها را با مشکل مواجه می کند. محمدرضا انصاری، دیگر نایب رئیس اتاق ایران هم گفت: خواسته بسیاری از فعالان بخش خصوصی این است که معاونت علمی رئیس جمهوری، فعالیت خود را متمرکز بر تصدی گری نکند و تنها به مدیریت امور بپردازد و امور اجرایی را به بخش خصوصی بسپارد. به گفته انصاری اتاق می تواند شریک معاونت علمی رئیس جمهوری باشد و بسیاری از امور اجرایی و نظارتی را انجام دهد.
همچنین نایب رئیس اول اتاق ایران طی سخنانی گفت: فعالان اقتصادی به واسطه انجام مسوولیت های اجتماعی خود و حضور در مدارس محروم و توسعه این مدارس، از نزدیک شاهدند که کودکان تا چه میزان از فضا های آموزشی مطلوب بی بهره اند؛ همچنین فضاهای آموزشی کشور با فضاهای آموزشی در کشورهای دیگر هماهنگ و همگام نیست و شکاف ما با این کشورها روزبه روز بیشتر می شود. پدرام سلطانی افزود: در حوزه آموزش معلمان هم ضعف هایی دیده می شود و باید به معلمان هم آموزش های لازم داده شود؛ به عنوان نمونه معلمان مناطق محروم معمولا افرادی هستند که تازه فارغ التحصیل شده اند یا اینکه رتبه علمی خوبی ندارند که این وضعیت برای توسعه آموزش در سطح آن مناطق مطلوب نیست. به گفته سلطانی امروز نظام آموزشی ایران محافظه کارترین بخش در دولت محافظه کار است و این خود خطای بزرگ دولت محسوب می شود. سلطانی با تاکید بر مهارت آموزی گفت: بهتر است نرخ بیکاری جوانان را که حدود ۲۶ درصد است به نرخ بی مهارتی تبدیل کنیم؛ چراکه تعداد زیادی از افرادی که بیکار هستند قابلیت جذب در بازار کار را ندارند. نایب رئیس اتاق ایران در بخش دیگری از سخنانش گفت: در دنیای امروز ابزار تولید هم تغییر کرده است و از آنجا که تبلت و گوشی های هوشمند از ابزارهای تولید محسوب می شوند پیشنهاد اتاق ایران است که برای سرعت بخشیدن به تولید دانش، حقوق ورودی گوشی های هوشمند و تبلت را به صفر برسانیم تا شهروندان به راحتی به این ابزار تولید دسترسی پیدا کنند.
رئیس کمیسیون جوانان، کارآفرینی و کسب وکارهای نوین دانش بنیان اتاق ایران نیز مواردی را برای همکاری مشترک میان معاونت علمی و فعالان اقتصادی عنوان کرد. افشین کلاهی گفت: ارزیابی شرکت های دانش بنیان ضمن اینکه روالی طولانی و بوروکراتیک دارد، در دو نهاد انجام می شود؛ هم معاونت علمی رئیس جمهور و هم صندوق نوآوری و شکوفایی. اتاق ایران می تواند در این حوزه کمک کرده و بخشی از امور را به دست بگیرد و به تسریع روند کمک کند. کلاهی افزود: از سوی دیگر حوزه دانش بنیان براساس تفکر دانشگاهی شکل گرفته است و بازار و صاحبان سرمایه در آن دیده نشده اند که اتاق بازرگانی می تواند در این زمینه کمک و این دو حوزه را به هم نزدیک کند. رئیس کمیسیون جوانان، کارآفرینی و کسب وکارهای نوین دانش بنیان اتاق ایران همچنین لزوم تغییر روند اعطای تسهیلات به شرکت های دانش بنیان را موردتوجه قرار داد و گفت: اگر این تسهیلات را در اختیار شرکت هایی قرار دهیم که می خواهند در شرکت های دانش بنیان سرمایه گذاری کنند، نتیجه بهتری خواهیم گرفت. کلاهی همچنین لزوم تغییر در قانون تجارت را مطرح کرد و گفت: قانون تجارتی که ۳۰ سال قبل نوشته شده، نمی تواند جوابگوی کسب وکارهای نوین باشد. وی همچنین از حضور خصولتی ها در این حوزه گله کرد و گفت: حضور این شرکت ها توان رقابت را از شرکت های کوچک و نوپا گرفته است.
فرشید شکرخدایی، نایب رئیس کمیسیون رقابت، خصوصی سازی و سلامت اداری اتاق ایران نیز بر لزوم تقویت شرکت های دانش بنیان تاکید کرد و گفت: برای حمایت از شرکت های نوپا باید شرکت های شتاب دهنده فعال شوند. معاونت علمی رئیس جمهور در جایگاهی نیست که بتواند این شرکت ها را ارزیابی کند بلکه این معاونت فقط باید کار سیاست گذاری را انجام دهد. محمدرضا نجفی منش، نایب رئیس کمیسیون مالیات، کار و تامین اجتماعی اتاق ایران هم پیشنهادی را برای تشویق شرکت های اقتصادی به انجام امور تحقیق و توسعه مطرح کرد و گفت: دولت می تواند هزینه هایی را که شرکت ها صرف تحقیق و توسعه می کنند به عنوان هزینه مالیاتی قبول کند و این گونه ارتباط صنعت و دانشگاه را هم تقویت کند.
رئیس کمیسیون گردشگری، اقتصاد هنر و اقتصاد ورزش اتاق ایران هم مواردی را برای تقویت استارت آپ های گردشگری عنوان کرد. به گفته احمد اصغری، حذف قوانین مزاحم و مخل کسب وکار و تقویت استارت آپ های گردشگری، استفاده از کارشناسان و مشاوران اتاق، انجام پژوهش و تحقیقاتی میان مرکز تحقیقات اتاق و معاونت علمی رئیس جمهور و شکل گیری فضاهای تجمیع برای فعالان حوزه فناوری از مهم ترین موارد برای تقویت استارت آپ های گردشگری است. رئیس اتاق کرمان نیز گفت: حجم زیادی از فعالیت های شما در حوزه دولت دنبال می شود؛ به عنوان نمونه در کرمان محوریت فعالیت های دانش بنیان با یک دانشگاه دولتی است و همین موضع باعث شده این موضوع به خوبی رشد نکند.
