جنگ جهانی تجارت و حمایت

آلمان و آمریکا در اجلاس سران۲۰ برابرهم صف‌آرایی می‌کنند.

هفته‌نامه اکونومیست در سرمقاله این هفته خود به مشخص شدن خطوط مقدم جنگ تجاری در آستانه اجلاس گروه ۲۰ در هامبورگ اشاره کرده است.

اقتصاد ایرانی: هفته نامه اکونومیست در سرمقاله این هفته خود با اشاره به مشخص شدن خطوط مقدم جنگ تجاری در آستانه اجلاس گروه ۲۰ در هامبورگ نوشت: صحنه برای تقابل بین آمریکا که حمایت گرایی را در پیش گرفته و آلمان که راه تجارت آزاد را درمی نوردد، چیده شده است.

ترامپ تاکنون از یکی از پیمان های تجاری بین المللی، پیمان ترانس پاسیفیک، کناره گیری کرده و خواستار مذاکره مجدد درباره پیمان نفتا هم شده است. او این موضوع را در دست بررسی دارد که آیا تعرفه های گمرکی بر واردات فولاد آمریکا وضع کند یا نه، اقدامی که بی شک با مقابله به مثل مواجه خواهد شد. تهدید جنگ تجاری از ماه ژانویه به ریاست جمهوری ترامپ گره خورد. در عوض آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان و میزبان اجلاس گروه ۲۰ بر طبل تجارت آزاد می کوبد. او در سخنرانی خود در تاریخ ۲۹ ژوئن حمله ای پنهان به ترامپ کرد و عوامل حمایت گرایی و انزواطلبی را محکوم کرد. امضای قریب الوقوع یک قرارداد تجارت آزاد بین ژاپن و اتحادیه اروپا تاکید بیشتری است بر این سخنان مرکل.

اکونومیست در ادامه این سرمقاله تاکید می کند: تردیدی نیست که در این بحث حق با کیست. دکترین ترامپ مبنی بر اینکه تجارت باید تعدیل شود، انصافا ناشی از بی سوادی اقتصادی است. این عقیده او که تعرفه ها زمین بازی را هموار خواهند کرد، ابلهانه و خطرناک است چون تعرفه ها موجب می شوند رونق اقتصادی برای همه کاهش یابد. دست کم از یک جنبه اما ترامپ یک حقیقت ناخوشایند را فهمیده است. او به آلمان به خاطر مازاد تجاری اش که سال گذشته در سطح ۳۰۰ میلیارد دلار بود، هشدار داده است. این بزرگ ترین مازاد تجاری جهان است و پس از آن دومین مازاد تجاری جهان به ارزش ۲۰۰ میلیارد دلار به چین تعلق دارد. راه حل تهدیدآمیز ترامپ توقف فروش خودروهای آلمانی است که به نظر می رسد بیشتر تهدید خود آمریکا باشد تا دیگری. واقعیت اما این است که آلمان بیش از حد پس انداز و بسیار کم هزینه می کند. اندازه و تداوم پس اندازهای آلمان هم این کشور را به یک مدافع ناشی تجارت آزاد تبدیل کرده است.

با این همه صندوق بین المللی پول، سازمان تجارت جهانی و بانک جهانی با صدور بیانیه مشترکی در آستانه نشست سران گروه ۲۰ نسبت به عواقب حمایت گرایی ترامپ برای اقتصاد جهانی هشدار دادند؛ چراکه به اعتقاد این ۳ سازمان بین المللی از سال ۲۰۰۰ روند تجاری کند شده است و اتخاذ سیاست های حمایت گرایانه توسط دولت جدید آمریکا می تواند روند کند تجارت را بیش از پیش تقویت کند.

به اعتقاد این ۳ سازمان بین المللی کشورها باید با تسریع اصلاحات تجاری، حذف موانع تجاری و یارانه هایی که مخل تجارت هستند در برابر این روند مقاومت نشان دهند. اجلاس سران گروه ۲۰ از روز گذشته به طور رسمی نشست های خود را در هامبورگ آغاز کرد.

در این اجلاس قرار است کشورهای عضو در مورد تغییرات آب و هوایی، مهاجرت و تجارت به بحث و گفت و گو با یکدیگر بپردازند.

با این همه روز پنج شنبه و جمعه به دلیل تظاهرات بزرگ گروه های مخالف نظم جهانی توجه رسانه ها و مطبوعات جهان به این اعتراضات دوخته شد. به دلیل همین اعتراضات تردد در خیابان های هامبورگ به کندی صورت گرفت. تظاهرات از بازار ماهی فروشان این شهر آغاز شد. تظاهرکنندگان با شعار «به جهنم خوش آمدید» علیه برگزاری نشست گروه بیست در آلمان اعتراض کردند. پلیس آلمان اعلام کرد که تا ساعت ۴ بعدازظهر روز پنج شنبه حدود ۱۳۰۰ نفر در این تظاهرات شرکت کرده بودند. اما در ساعات پایانی تعداد معترضان به ۱۰ هزار نفر رسید. پلیس آلمان در گزارشی پیش از اعتراض ها نوشت که در حدود ۸ هزار معترض خشونت طلب وارد هامبورگ شده اند. صبح روز پنج شنبه نیز قطاری از جنوب آلمان ۷۰۰ تظاهرکننده را به این شهر رساند.

نشریه انگلیسی اکونومیست در سرمقاله این هفته خود به اقتصاد آلمان پرداخته و هشدار داده است که این کشور بیش از حد پس انداز و خیلی کم هزینه می کند و مازاد حساب جاری آلمان برای اقتصاد جهان بد است.

اکونومیست با اشاره به مشخص شدن خطوط مقدم جنگ تجاری در آستانه اجلاس گروه ۲۰ در هامبورگ نوشت صحنه برای تقابل بین آمریکا که حمایت گرایی را در پیش گرفته و آلمان که راه تجارت آزاد را درمی نوردد، چیده شده است. ترامپ تاکنون از یکی از پیمان های تجاری بین المللی، پیمان ترانس پاسیفیک، کناره گیری کرده و خواستار مذاکره مجدد درباره پیمان نفتا هم شده است. او این موضوع را در دست بررسی دارد که آیا تعرفه های گمرکی بر واردات فولاد آمریکا وضع کند یا نه، اقدامی که بی شک با مقابله به مثل مواجه خواهد شد. تهدید جنگ تجاری از ماه ژانویه به ریاست جمهوری ترامپ گره خورد.

در عوض آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان و میزبان اجلاس گروه ۲۰ بر طبل تجارت آزاد خواهد کوفت. او در سخنرانی خود در تاریخ ۲۹ ژوئن حمله ای پنهان به ترامپ کرد و عوامل حمایت گرایی و انزواطلبی را محکوم کرد. امضای قریب الوقوع یک قرارداد تجارت آزاد بین ژاپن و اتحادیه اروپا تاکید بیشتری است بر این سخنان مرکل. تردیدی نیست که در این بحث حق با کیست. دکترین ترامپ مبنی بر اینکه تجارت باید تعدیل شود، انصافا ناشی از بی سوادی اقتصادی است. این عقیده او که تعرفه ها زمین بازی را هموار خواهند کرد، ابلهانه و خطرناک است چون تعرفه ها موجب می شوند که رونق اقتصادی برای همه کاهش یابد. دست کم از یک جنبه اما ترامپ یک حقیقت ناخوشایند را فهمیده است. او به آلمان به خاطر مازاد تجاری اش که سال گذشته در سطح ۳۰۰ میلیارد دلار بود، هشدار داده است. این بزرگ ترین مازاد تجاری جهان است و پس از آن دومین مازاد تجاری جهان به ارزش ۲۰۰ میلیارد دلار به چین تعلق دارد. راه حل تهدیدآمیز ترامپ توقف فروش خودروهای آلمانی است که به نظر می رسد بیشتر تهدید خود باشد تا دیگری.

واقعیت اما این است که آلمان بیش از حد پس انداز و بسیار کم هزینه می کند. اندازه و تداوم پس اندازهای آلمان هم این کشور را به یک مدافع ناشی تجارت آزاد تبدیل کرده است. در اصل، مازاد تجاری، به معنای فزونی پس انداز ملی نسبت به سرمایه گذاری داخلی است. در مورد آلمان، اما آن طور که خارجی ها تصور می کنند، این نتیجه یک سیاست دولتی برای موازنه اقتصادی نیست. آن طور که مقامات آلمانی ادعا می کنند، منعکس کننده نیاز مبرم یک جامعه سالخورده به پس انداز بیشتر هم نیست. سال ها است که نرخ پس انداز خانوارهای آلمانی گرچه بالاست، اما ثابت مانده است. افزایش پس اندازهای ملی ناشی از پس اندازهای شرکت ها و دولت است.

مازاد حساب جاری آلمان یک توافق به قدمت چند دهه بین کسب و کارها و اتحادیه های صنفی است در حمایت از پایین نگه داشتن سطح دستمزدها با این هدف که صنایع صادراتی در وضعیت رقابتی حفظ شوند. این تعدیل دستمزدها در طول دوران احیای پس از جنگ جهانی و بعد از آن، توانست به خوبی به اقتصاد صادرات محور آلمان خدمت کند.

این توضیحی است برای تغییر شکل اقتصاد آلمان از اواخر دهه ۱۹۹۰ تا کنون و تبدیل آن از یک اقتصاد بیمار به قهرمان قدرتمند اروپا. دلایل زیادی برای غبطه خوردن به این الگوی آلمانی وجود دارد. هماهنگی بین شرکت ها و نیروی کار یکی از دلایل اصلی عملکرد برتر این اقتصاد است. با این روش، شرکت ها می توانستند بدون نگرانی از اینکه اتحادیه های کارگری از آنها غرامت بخواهند، سرمایه گذاری کنند. دولت هم نقش خود را با حمایت از نظام آموزش حرفه ای ایفا کرد که به درستی مورد تحسین قرار گرفته است. در آمریکا، چشم انداز اقتصادی افراد فاقد تحصیلات دانشگاهی رو به وخامت گذارده و همزمان، تعداد مشاغل تولیدی نیز رو به کاهش است و این دلیلی است برای ملی گرایی اقتصادی که ترامپ با خود به ارمغان آورده است. آلمان هم کاملا از این وضعیت فرار نکرده اما بر افزایش مشاغل کارگری که آمریکا حسرتش را دارد، تاکید کرده است. این یکی از دلایلی است برای اینکه حزب محافظه کار «آلترناتیو برای آلمان» در حاشیه سیاست این کشور مانده است. تبعات منفی الگوی آلمانی اما بیش از پیش در حال ظهور است.

این الگو اقتصاد آلمان و تجارت جهانی را به طرز خطرناکی نامتعادل ساخته است. پایین نگه داشتن سطح دستمزدها به معنای هزینه های داخلی کمتر و کاهش واردات است. هزینه های مصرف کننده در آلمان به تنها ۵۴ درصد تولیدناخالص داخلی افت کرده است؛ این سهم در آمریکا ۶۹ درصد و در انگلستان ۶۵ درصد است. سرمایه گذاران آلمانی هم سودهای کلان خود را در داخل سرمایه گذاری نمی کنند.

البته آلمان در این زمینه تنها نیست. سوئد، سوئیس، دانمارک و هلند هم مازاد حساب جاری بزرگی دارند. آیا این مشکل قابل حل است؟ شاید مازاد تجاری آلمان به روش مازاد تجاری چین حل شود، یعنی با افزایش دستمزدها. در آلمان نرخ بیکاری کمتر از ۴ درصد است و به رغم موج مهاجرت ها، جمعیت افراد در سن اشتغال رو به کاهش است. پس از دهه ها کاهش، هزینه مسکن در حال افزایش است و این به آن معنا است که دستمزدها به سطح بالای گذشته نخواهد رسید. نهادهایی که پشت صحنه محدود نگه داشتن دستمزدها بودند، در حال از دست دادن نفوذ خود هستند. احتمال دارد ارزش یورو افزایش یابد؛ اما غریزه آلمانی ها در احتیاط ریشه های عمیقی دارد. در سال گذشته دستمزدها افزایشی تنها ۲.۳ درصدی داشتند که رشدی کندتر از دو سال پیش از آن را نشان داد. شاید سال ها طول بکشد که مازاد حساب جاری به سطحی معنادار کاهش یابد. دولت باید با افزایش هزینه ها به این موضوع کمک کند. بودجه آلمان از کسری بیش از ۳ درصد تولید ناخالص داخلی در سال ۲۰۱۰ به مازادی کوچک رسیده است، مقامات آلمان آن را احتیاط می نامند؛ اما با توجه به سطح بالای پس اندازهای بخش خصوصی، دفاع از این موضوع کار ساده ای نیست. گذشته از همه اینها آلمان زمان زیادی را ازدست داده است تا بفهمد که پس اندازهای بیش از حد آن یک ضعف به شمار می رود. مرکل در اعلان پیام تجارت آزاد خود درست عمل کرده؛ اما او و هموطنانش باید بدانند که مازاد تجاری آلمان تهدیدی برای حقانیت تجارت آزاد است.