محیط زیست باید هنر پول درآوردن داشته باشد
حسن کریم‌زادگان، دکتری اقتصاد محیط زیست و دانشیار واحد علوم و
تحقیقات دانشگاه آزاد تهران است. با او که ریاست مرکز تحقیقات اقتصاد محیط
زیست پژواک را نیز بر عهده دارد، درباره بودجه سازمان محیط زیست و راه‌های
درآمدزایی این سازمان گفت‌‌وگویی کوتاه انجام دادیم.
معمولا
بودجه تخصیص‌یافته به سازمان حفاظت محیط زیست با اعتراض اهالی محیط زیست
مواجه می‌شود و آن‌ها معتقدند این بودجه بسیار کم است. آیا این‌طور است؟
بله،
با توجه به وسعت عرصه‌های طبیعی در ایران، این بودجه برای حفظ این مناطق
کفاف نمی‌دهد و این موضوع هر سال اعتراض سازمان و اهالی محیط زیست را به
دنبال دارد. دولت با نظم‌بخشی به سیستم بودجه‌ریزی، باید بتواند ضمن افزایش
بهره‌وری، بودجه مناسب را اختصاص دهد. اخیرا در این زمینه کارهای خوبی
انجام شده است، اما کافی نیست و مخصوصا محیط زیست به اقدامات عاجلی نیاز
دارد. به‌عنوان مثال پروژه‌های مهمی چون احیای تالاب‌ها و عرصه‌های طبیعی
که در سال‌های گذشته به‌شدت از آن‌ها بهره‌برداری شده است و تهی شده‌اند،
بدون پول ممکن نیست.
اما عده محدودی هم می‌گویند محیط زیست نباید صرفا
مصرف‌کننده بودجه باشد و می‌تواند درآمد پایدار داشته باشد. نظر شما در این
باره چیست؟ آیا ایجاد درآمد با شرایط فعلی امکان‌پذیر است؟
بله ممکن
است. من قبلا هم در مقالاتی اشاره کرده‌ام که با همین قوانین موجود نیز این
کار ممکن است. به‌طور مثال براساس قانون مدیریت پسماند و آیین‌نامه اجرایی
آن که مدت‌هاست تدوین شده، سازمان می‌تواند مقداری از حاشیه سود
کارخانه‌های تولید آب‌معدنی و ظروف یک‌بارمصرف را به‌عنوان سیستم وثیقه
بازپرداخت بگیرد، در صندوقی جمع کند و این پول را صرف ترمیم ضایعات ناشی از
استفاده از همین ظروف یک‌بارمصرف در کشور کند. این می‌تواند شامل همه
کارخانه‌هایی شود که از این ظروف استفاده می‌کنند. این صندوق هم می‌تواند
زیر نظر هیئتی باشد که اعضای آن بخش دولتی، سازمان‌ها و سمن‌ها هستند. از
این پول همچنین می‌توان برای تشویق کسانی استفاده کرد که زباله تفکیک‌شده
تحویل می‌دهند. این کار هم درآمدزاست و هم باعث سالم ماندن طبیعت می‌شود.
یادتان باشد، این درآمد به‌عنوان درآمد برای دولت مطرح نیست، بلکه باید
برای حفظ محیط زیست هزینه شود. براساس قوانین موجود سازمان می‌تواند
صندوق‌های مختلف داشته باشد و پول این صندوق‌ها در زمینه‌های مختلف صرف حفظ
محیط زیست شود و حتی ربطی به امور جاری سازمان مثل پرداخت حقوق نداشته
باشد. من همیشه گفته‌ام محیط زیست باید هنر پول درآوردن داشته باشد و این
پول را برای حفظ محیط زیست هزینه کند، نه این‌که مثلا سازمان برود صد نیروی
جدید استخدام کند.
منظور شما ایجاد یک سیستم پایای اقتصادی برای حفاظت از محیط زیست است؟
بله،
چه ایرادی دارد ما برای مناطق چهارگانه از همین درآمدها، هواپیمای آبپاش
بخریم، یا برای تجهیز محیط‌بانان از این پول‌ها استفاده کنیم. ما باید
بتوانیم به کمک پهباد از عرصه‌های طبیعی محافظت کنیم. این‌ها مواردی است که
باید در چنین صندوق‌هایی تعریف شده و درآمد مستقیما صرف حفاظت از محیط
زیست شود. اگر روزی دولت تصمیم بگیرد برخلاف روند فعلی از دانشگاهیان کمک
بگیرد، ما هم در کنار بقیه امکان اجرایی کردن و تدوین این راهکارها را
داریم.
